Szanowni Państwo,

W imieniu organizatorów serdecznie zapraszamy na seminarium o charakterze naukowo-praktycznym w formule on-line nt. Problem podstaw prawnych weryfikacji i rekwalifikacji umów cywilnoprawnych jako tytułów ubezpieczenia społecznego.

Termin:
14 listopada 2024 r. (czwartek)

Miejsce konferencji:
Łódź, Wydział Prawa i Administracji UŁ,

Seminarium w formule ON-LINE, platforma MS Teams

Centrum Nietypowych Stosunków Zatrudnienia WPiA UŁ

Studenckie Forum Naukowe Stosunków Zatrudnienia WPiA UŁ

Polskie Stowarzyszenie Ubezpieczenia Społecznego

18.30 – 18.50 Przywitanie gości

Dr hab. prof. UŁ Tomasz Duraj

Dr Marcin Krajewski

Pani Katarzyna Mołas, Dyrektor II Oddziału ZUS w Łodzi, Zastępca Przewodniczącego Zarządu Głównego PSUS

18.50 – 19.50 Dr hab. prof. UWr. Renata Babińska-Górecka, Problem podstaw prawnych weryfikacji i rekwalifikacji umów cywilnoprawnych jako tytułów ubezpieczenia społecznego

19-50 – 21.00 Dyskusja

Dr hab. prof. UWr. Renata Babińska-Górecka, dr habilitowany nauk prawnych, profesorka Uniwersytetu Wrocławskiego, kierowniczka Pracowni Ubezpieczeń Społecznych UWr., etatowy członek Samorządowego Kolegium Odwoławczego we Wrocławiu, radczyni prawna, stypendystka Max-Planck — Institut für Sozialrecht und Sozialpolitik w Monachium. Autorka około 80 opracowań naukowych z zakresu zabezpieczenia społecznego oraz prawa pracy.

Prawo ubezpieczeń społecznych w przepisach określających podleganie tym ubezpieczeniom - wskazując m.in. na umowę zlecenia, umowę agencyjną, nienazwaną umowę o świadczenie usług - odwołuje się do pewnych stanów prawnych, podlegających jedynie ustaleniu i udokumentowaniu, a nie do faktów prawnych (zdarzeń cywilnoprawnych), zmierzających do zawarcia umowy cywilnoprawnej. Jeżeli zaś fakt i okoliczności „realizowania” danej umowy albo jej ważność jako czynności cywilnoprawnej, w tym motywy jej dokonania miałyby znaczenie dla ustalenia podlegania ubezpieczeniom społecznym, wtedy ustawodawca powinien dać temu wyraz w odpowiednim sformułowaniu przepisu prawnego określającego tytuły podlegania ubezpieczeniom społecznym albo przyznającego odpowiednie kompetencje do działania organowi rentowemu.

W kontekście powyższego, na uwagę zasługuje po pierwsze to, że de lega lata elementem konstrukcyjnym normatywnego ujęcia tytułu ubezpieczenia społecznego w postaci umowy cywilnoprawnej jest – poza wskazaniem w art. 6 ust. 1 pkt 4 ustawy systemowej konkretnej umowy prawa cywilnego: zlecenia, agencyjnej i nienazwanej umowy o świadczenie usług – wyraźne dookreślenie, że umowa taka jest podstawą „wykonywania pracy”. Interpretując przepis art. 6 ust. 1 pkt 4 ustawy systemowej oraz stosując go w konkretnym stanie faktycznym sprawy, można np. stwierdzić, że pomimo zawartej umowy cywilnoprawnej nie mamy do czynienia z wystąpieniem tytułu ubezpieczenia społecznego, gdyż nie spełniono warunku „wykonywania” na podstawie tej umowy „pracy”, czyli nie jest ona podstawą wykreowania zatrudnienia.

Po drugie, zarówno w doktrynie, jak i w orzecznictwie sądowym uznaje się, że art. 83 ust. 1 pkt 1 ustawy systemowej przyznaje organom kompetencję do ustalania tytułu przymusowego podlegania ubezpieczeniom społecznym m.in. w sytuacji, gdy ze stanu faktycznego sprawy wynika, że strony zawarły np. umowę o dzieło, ale sposób świadczenia usługi i inne okoliczności sprawy nie spełniają kryteriów kwalifikacyjnych dla tego typu umowy. Podkreśla się, że organ rentowy, który „stwierdza podleganie ubezpieczeniu społecznemu, może – bez względu na nazwę umowy i jej postanowienia wskazujące na charakter stosunku prawnego, którym strony zamierzały się poddać – ustalić rzeczywisty jego charakter i istniejący tytuł ubezpieczenia”. Praktykę taką można określić mianem rekwalifikacji umowy o dzieło na nienazwaną umowę o świadczenie usług, do której stosuje się przepisy K.c. o zleceniu. Tymczasem żaden z przepisów prawa ubezpieczeń społecznych nie zawiera regulacji, wedle której można by – na gruncie tego prawa – wbrew nazwie umowy cywilnoprawnej (brzmieniu oświadczeń woli) ustalać i oceniać jej rzeczywisty cel i zamiar stron. Żaden przepis nie wyraża reguły też, że „o tym, jaki stosunek prawny w rzeczywistości łączy strony rozstrzygają warunki, w jakich praca jest wykonywana, a nie sama nazwa umowy czy nawet wola stron (…)”.  W ograniczonym zakresie taką podstawę prawną przewiduje poselski projekt ustawy o ograniczeniu biurokracji i barier prawnych (druk sejmowy 558, Sejm X kadencji, art. 11 pkt 2 projektu).